Twitter/X is een belangrijke bron van nieuwsgaring voor journalisten en zet dus mee de toon van het publieke debat. Sinds de overname van Elon Musk zien we opmerkelijk meer haat op het platform. Het fenomeen van Online Genetwerkte Belaging neemt angstwekkende proporties aan. Deze vorm van belaging is gecoördineerd en georkestreerd, wordt aangevuurd door publieke versterkers ('amplifiers') die het startschot van de belaging geven, en wordt uitgevoerd door een zwerm aan, meestal anonieme, trollenaccounts met vaak slechts een handvol volgers. Deze netwerken doen dienst als de 'nieuwe waakhonden': ze pogen kritische stemmen, vaak vrouwen en minderheden, de mond te snoeren en vormen daarom steeds meer een gevaar voor onze democratie.

Daniël Verhoeven onderzocht in dit nummer het fenomeen voor Vlaanderen. Hij detecteert als slachtoffers: vier vrouwelijke journalisten/schrijvers (Tanja Milevska, Samira Atillah, Dalilla Hermans en Jihad Van Puymbroeck), één politica (Zakia Khattabi), één vrouwelijke ambtenaar bij de Dienst Vreemdelingenzaken (B.M.), twee mannelijke journalisten (Arthur Joos en Stavros Kelepouris), en één wetenschapper (Marc Van Ranst). Dubbel zoveel vrouwen als mannen dus. De helft van de vrouwen is gekleurd. Wellicht kan je ook nog Conner Rousseau aan dat rijtje toevoegen, die recent in het vizier kwam van extreemrechts.

Maar wie zijn dan in Vlaanderen de publieke versterkers ('amplifiers'), die inpikken op een voorval, de aanval lanceren op de zogenaamde overtreder ('target'), en daar dan door een groot aantal van de groepsleden in worden gevolgd?

Wel, niet verrassend zijn dat vooral Vlaams Belang-politici. Tom Van Grieken (onlangs te gast in De Afspraak op vrijdag op net de Dag van de Democratie), Filip Dewinter, Sam Van Rooy en Dries Van Langenhove laten geen gelegenheid onbenut om te tonen dat ze racist zijn. Ze tweeten video's over wat zij noemen 'anti-blank geweld', met als doel haat aan te wakker, en zorgen ervoor dat ze 'vuil genoeg' blijven als ze politieke tegenstanders aanpakken. Schild & Vrienden, de militante arm van Vlaams Belang, doet ook aan Online Genetwerkte Belaging. Dat was al zo bij de VRT-aanwerving van Jihad Van Puymbroeck een paar jaar geleden, nu voorwerp van een strafonderzoek bij het parket. Maar de belaging is niet gestopt. Recent nog probeerde Schild & Vrienden in Brugge een voorleesmoment door een dragqueen te verhinderen, waarna Dries Van Langenhove met een gemanipuleerd filmpje de aanval inzette. En in Sint-Truiden werd de horecazaak waar een dragqueenshow doorging bestookt met negatieve recensies. De aanstoker van deze 'raid' was Guillaume P., lid van Schild & Vrienden en internationaal actief is als 'identitair activist'. Telkens wordt de belaging centraal aangestuurd vanuit besloten groepen op Discord of Telegram, en zorgt de website 't Scheldt voor mediatieke ondersteuning.

Bart De Wever gooide in Terzake Dalilla Hermans onder de bus van extreemrechts.

Ook gematigde, centrumrechtse stemmen spelen echter in toenemende mate hun rol in de belaging. Met name N-VA flirt op dat vlak met het aanvaardbare. Siegfried Bracke liet zich op Twitter/X niet onbetuigd in de voornoemde zaak-Jihad Van Puymbroeck. Theo Francken, Koen Metsu, Axel Ronse en Joren Vermeersch slagen er met hun posts goed in om de extreemrechtse trollen te activeren. En Bart De Wever koppelde bij zijn optreden in Terzake (11 april) de benoeming van Dalilla Hermans als coördinator Brugge Culturele Hoofdstad 2030 aan het wokedebat en gooide haar onder de bus van extreemrechts. Of hoe antiwoke racisme wordt. Haar dossiers bij politie, pakket, veiligheidsdienst worden vandaag nog steeds om de zoveel tijd aangevuld.

We kunnen ook niet heen om de rol van een aantal publieke intellectuelen. Dat ligt gevoelig. Zij organiseren natuurlijk geen Online Genetwerkte Belaging en sturen niet doelbewust extreemrechtse trollen op mensen af, maar bezitten op zijn minst wel de sleutel om de poorten van de bagger open te zetten. Als Rik Torfs, met zijn 185.000 volgers, een vileine tweet stuurt over een kritische Twitteraar met 185 volgers, dan wordt die laatste dagenlang belaagd. Is dit vrije meningsuiting of misbruik van de macht van het getal? Als Maarten Boudry in discussies over klimaatverandering hard op de man speelt, krijgt die persoon vervolgens een golf aan verbaal geweld over zich heen. Als Geert Noels of Peter De Keyzer voor de zoveelste keer België wegzetten als een apenland, volgt steevast Vlaams-nationalistische bagger over een onafhankelijk, en toevallig vaak ook wit, Vlaanderen. De lijst is niet exhaustief.

Als Rik Torfs, met zijn 185.000 volgers, een vileine tweet stuurt over een kritische Twitteraar met 185 volgers, dan wordt die laatste dagenlang belaagd.

Het publieke debat is erg toxisch geworden. In Vlaanderen bezit een aantal politici en intellectuelen de sleutel van de poorten van de bagger. Deze politici zitten zowel op extreemrechts met flagrant racisme als in het gematigde midden met subtiele hondenfluitjes. Een aantal intellectuelen voert het debat zéér scherp. Samen vormen ze een online ecosysteem, dat intimideert, bedreigt en scheldt, wat ook in het echte leven een impact nalaat. Net zoals de democratie vandaag steeds vaker uitgehold wordt door gematigde partijen (denk aan de vele veroordelingen in de opvangcrisis of de vele reeds ingevoerde punten uit het 70-puntenplan van Vlaams Blok), zijn het mee de gematigde stemmen op Twitter/X die een gezond publiek debat, zo essentieel voor de democratie, voor een stuk verzieken. Ze zullen zich verontwaardigd verzetten tegen deze claim, maar bezinning dringt zich op. Hun interventies in de publieke ruimte zorgen niet alleen voor broodnodig debat, maar helaas ook steeds vaker voor een chilling effect bij hun tegenstanders.

Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 8 (oktober), pagina 2 tot 4

• belaging
• Twitter
• edito