De ogen van de wereld zullen op 13 oktober 2024 op Ninove gericht zijn. Ik zeg het met lichte zin voor overdrijving, maar laat me wel vertellen dat alle hotelkamers in en rond Ninove al door binnen- en buitenlandse journalisten zijn volgeboekt voor het weekend van de gemeenteraadsverkiezingen van dit najaar. Dat heeft er alles mee te maken dat het cordon sanitaire er kan sneuvelen. Niet omdat andere partijen er in een coalitie zullen treden met Forza Ninove – de lokale afdeling van Vlaams Belang onder leiding van Guy D’haeseleer – maar omdat de partij er wel eens een absolute meerderheid zou kunnen halen. Bij de lokale verkiezingen in 2018 was het hier al dichtbij. Met 40% van de stemmen behaalden ze 15 zetels van de 33. Destijds was een grote coalitie nodig tussen Open VLD, het kartel SAMEN (socialisten, christendemocraten en groenen) en één van de twee N-VA-verkozenen om een nipte meerderheid van 17 op 33 zetels op de been te brengen.

Ondertussen zijn we een legislatuur verder, met weinig noemenswaardige verwezenlijkingen, slechte communicatie vanuit het stadsbestuur en vooral veel gekibbel tussen coalitiepartners. Forza Ninove heeft zijn werking ondertussen verder kunnen uitbreiden en professionaliseren, geholpen door de ondersteuning die hun twee Vlaams parlementsleden krijgen. Het ziet ernaar uit dat het kartel SAMEN geen doorstart maakt en de lokale Open VLD van burgemeester Tania De Jonge heeft er voor gekozen om geen samenwerking aan te gaan met andere partijen en onder de noemer 'Positief Ninove' op te komen. Een onbegrijpelijke keuze waardoor alle partijen afzonderlijk naar de kiezer zullen trekken. Dat speelt de grootste partij die als winnaar uit de stembus komt nog meer in de kaarten, zoals docent wiskunde Filip Moons recent in Knack met een simpel rekensommetje aantoonde. Guy D’haeseleer beweert zelf dat hij ongeveer 650 extra stemmen nodig heeft ten opzichte van 2018 voor een absolute meerderheid. De democratische partijen in Ninove zouden er goed aan doen elkaar nog eens diep in de ogen te kijken, te trachten voorbij hun kleine verschillen te stappen en de Ninovieters een duidelijke keuze te geven over de toekomst van hun stad. Als het daar al niet te laat voor is.

De democratische partijen in Ninove zouden er goed aan doen elkaar nog eens diep in de ogen te kijken.

Na Ninove is Denderleeuw de tweede gemeente waar het Vlaams Belang op een uitstekend resultaat hoopt. De parallellen tussen de twee zijn opvallend. Ook daar was Vlaams Belang in 2018 de grootste partij, met 26% en 9 zetels op een totaal van 27. Net als in Ninove wordt er gewerkt met een krappe meerderheid van slechts 14 zetels, in een coalitie tussen Lijst van de Burgemeester (Vooruit + Open VLD), Groen en CD&V. Ook in Denderleeuw ziet het er naar uit dat alle partijen in verspreide slagorde naar de kiezer gaan. Burgemeester Jo Fonck heeft al laten verstaan dat er geen Lijst van de Burgemeester (met Open VLD) meer komt en hij onder de vlag van Vooruit wil opkomen. En ook in Denderleeuw is er met Kristof Slagmulder een populaire kopman en tevens Vlaams Parlementslid die zich al jaren warm loopt om een gooi naar de burgemeesterssjerp te doen.

Beide steden mochten aan het begin van de legislatuur samen slechts 3 parlementsleden afvaardigen naar Brussel, alle drie uit de rangen van Vlaams Belang. Pas in 2020 kwam burgemeester van Ninove Tania De Jonge (Open VLD) als tweede opvolger in het parlement na de vorming van de minderheidsregering Wilmes II. Veel potten heeft ze daar nog niet gebroken. Het ontbreekt de traditionele partijen in de regio dus duidelijk aan sterke politieke figuren met naamsbekendheid die het kunnen opnemen tegen de uitdagers op extreemrechts. En er worden vanuit die partijen ook weinig kansen geboden aan lokale politici op een mandaat in Brussel, wat voor meer zichtbaarheid en ondersteuning zorgt. Vergelijk je Ninove bijvoorbeeld met Oudenaarde, een gemeente die qua inwonersaantal tussen Denderleeuw en Ninove ligt, dan valt het op dat CD&V en Groen daar met Cindy Franssen en Elisabeth Meuleman een Europarlementslid en Vlaams Parlementslid in hun rangen hebben. De partijen scoorden er in 2018 allebei rond de 20%. Vlaams Belang haalde nog geen 7%. Dendermonde, qua grootte ook vergelijkbaar met Ninove, heeft naast Barbara Pas (Vlaams Belang) nog 3 parlementsleden in hun rangen: Leen Dierick (CD&V), Marius Meremans en Tomas Roggeman (N-VA). CD&V en N-VA hebben er samen een comfortabele meerderheid.

Er worden vanuit de democratische partijen weinig kansen geboden aan lokale politici op een mandaat in Brussel, wat voor meer zichtbaarheid en ondersteuning zorgt.

Waar we voor Ninove en Denderleeuw sinds 2018 geen peilingen hebben om ons op te baseren, zijn die er voor ‘hoofdstad van de Denderstreek’ Aalst wel. Ook dat schetst een somber beeld. Kon burgemeester Christoph D’Haese (N-VA) in 2018 Vlaams Belang nog op veilige afstand houden met 33% versus 17%, lijken de rollen nu omgekeerd. In de peiling die onderzoeksbureau Indiville in opdracht van Het Nieuwsblad uitvoerde in oktober 2023, scoorde het Vlaams Belang in Aalst 22,5% tegenover 15% voor N-VA. Daarmee blijft Vlaams Belang in Aalst nog wel onder het nationaal gemiddelde in de laatste peilingen. De partij doet het in Aalst ook zonder een uitgesproken kopman met naamsbekendheid, of heeft iemand al van Robin Gouwy gehoord? 26% van de Aalstenaars zegt nog onbeslist te zijn, dus er kan nog heel veel gebeuren tijdens de campagne. En ook het effect van het verdwijnen van de opkomstplicht voor de lokale verkiezingen op de uitslag wordt interessant.

Verder zijn er ook een aantal steden in de Denderstreek waar Vlaams Belang in 2018 het veel minder goed deed of gewoon afwezig was. In Haaltert werd 11,8% gehaald. In het Geraardsbergen van Guido De Padt (ondertussen vervangen door Ann Panis) scoorde Vlaams Belang nog geen 9% bij de gemeenteraadsverkiezingen. Net als in Liedekerke. In Zottegem en Herzele nam de partij zelfs niet deel aan de verkiezingen. Afwachten of de partij ook daar kan doorbreken tijdens de lokale verkiezingen van dit jaar, mogelijks geholpen door een goede uitslag bij de nationale verkiezingen in mei.

Een sterke politieke persoonlijkheid die appelleert aan dezelfde gevoelens maar daar een positief verhaal tegenover zet, kan de regio heroveren op extreemrechts.

Is deze analyse een wanhoopskreet? Deels. Maar moedeloos word ik er niet van. De recepten waarmee Vlaams Belang succes haalt in de Denderstreek zijn gekend en komen verder in dit nummer nog ruim aan bod: de gevolgen van desindustrialisering, het wegvallen van een sociaal weefsel en sociale voorzieningen (buurthuizen, cafés, postkantoren, bankkantoren, openbaar vervoer), een snelle migratiegolf én een volbloed populist die op die gevoelens inspeelt en daar een racistisch discours aan koppelt. Een sterke politieke persoonlijkheid die appelleert aan dezelfde gevoelens maar daar een positief verhaal tegenover zet en de inwoners van de Denderstreek opnieuw hoop geeft op een bloeiende toekomst en warme samenleving, kan de regio heroveren op extreemrechts. Kandidaten mogen zich melden.

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 2 (februari), pagina 56 tot 57

• Denderstreek
• Vlaams Belang
• cordon sanitaire