De machine die de PS-studiedienst is, deed het opnieuw: een verkiezingsprogramma van 1.200 pagina’s afleveren. Veel succes aan de politieke tegenstanders om dit te doorploegen. Dan is het gemakkelijker om te reageren op het pleidooi van Paul Magnette voor de 32 urenweek. De reacties waren in Vlaanderen weer lekker voorspelbaar. ‘Onbetaalbare waanzin’, aldus Egbert Lachaert. ‘Nooit van mijn leven’, zei Bart De Wever. Het was een poging om het debat te smoren (niet gelukt; het voorstel beheerste wekenlang de media). Kreten als ‘onhaalbaar’ en ‘onbetaalbaar’ vlogen in het rond; argumenten die ook te horen waren toen socialisten 100 jaar geleden vochten voor de 8 urendag. Nochtans is er niets wereldvreemds om in een volgend regeerakkoord kleine stappen te zetten richting een nieuwe arbeidsduurverkorting; het is gewoon… een ideologische keuze. Een keuze die overigens in de lijn ligt met de trend dat we al decennia lang steeds minder uren werken naarmate onze productiviteit stijgt. En een keuze die eigenlijk 'verrassend realistisch' is.

De reacties op dit voorstel toonden opnieuw aan dat Vlaanderen dik bezaaid is met zelfverklaarde adepten van de democratie, die vinden dat het in het politieke debat goed mag knetteren, dat alles gezegd en over alles gedebatteerd mag worden, maar die een voorstel als de 32 urenweek meteen wegzetten als ‘onmogelijk’. Deze democraten willen grote hervormingen maar als daar voorstellen toe komen, zetten ze die meteen weg met kleine argumenten. Argumenten die we niet horen als wordt gepleit voor belastingverminderingen, zoals die werden doorgevoerd onder de regering-Michel, waarvan is gebleken dat ze een gat slaan in de staatskas. Het is wellicht wat raar in het Beieren aan de Noordzee dat een linkse voorzitter ideologische boeken schrijft. Zopas publiceerde Paul Magnette L’autre moitié du monde. Essai sur le sens et la valeur du travail en in 2022 al schreef hij La vie large. Manifeste écosocialiste. De PS-voorzitter denkt na over arbeid én het leven buiten de arbeid. Brood en rozen, dus, in aloude socialistische traditie.

Het is wellicht wat raar in het Beieren aan de Noordzee dat een linkse voorzitter ideologische boeken schrijft.

Tegenover de ideologische verdieping van PS staat het voorzichtige parcours dat Vooruit vooralsnog rijdt in de precampagne. De partij beperkt zich voorlopig tot de boodschap ‘Het is vooruit of achteruit. Kies maar’. Sinds het vertrek van Conner Rousseau geeft Vooruit een wat bange indruk in de opstartende campagne waar sowieso veel mythes circuleren. De partij wordt neergezet als een partij met een racismeprobleem (wat totáál onwaar is) en zit in een defensieve modus waar het van verlost leek. Ze kiest voor figuren die goed plakken: Melissa, Jinnih, Caroline en Frank. Het motto van Conner Rousseau indachtig – ‘Focus op wat je wel doet, heb discipline in wat je niet doet’ – profileert Vooruit zich op een aantal thema’s en wijkt daar niet van af: koopkracht, gezondheid en kinderen. Sinds kort is er het Vooruit-verkiezingsprogramma van een kleine 300 pagina's, maar vooralsnog is de communicatie van de partij daarover veeleer smal: koopkracht, koopkracht, koopkracht. Vooruit zet zich in de markt als alternatief voor extreemrechts, als mogelijke dealmaker met N-VA om Vlaanderen weer ‘vooruit’ te doen gaan.

Melissa Depraetere zet de inhoudelijke koers van Conner Rousseau verder: socio-economisch naar links met een grote rol voor een sturende en soms strenge overheid, en sociaal-cultureel naar rechts. Ze profileert zich als politica van bescheiden afkomst en blijft weg van ideologie. Dat vindt ze een ‘vaag begrip’. ‘Ik wil dat mensen die elke dag keihard werken en hun best doen, het beter hebben. Dat is mijn ideologie.’ (DM, 20/1). Ook in Antwerpen wil Jinnih Beels ‘pragmatischer’ besturen. “Dat is allemaal heel tof, al die ideologieën, maar in de praktijk betekent dat voor de Antwerpenaar eigenlijk heel weinig.”(DM, 27/1). Het is een vorm van anti-intellectualisme dat we al eerder hoorden bij socialisten. Steve Stevaert stelde dat een intellectueel ‘doorgaans wat minder intelligent is dan de gemiddelde landgenoot’ en Conner Rousseau zette alles wat iets of wat ideologisch klonk weg als ‘klein links’. Een blad als Samenleving & Politiek, zo viel te horen, 'legt de lat zo hoog dat wij er toch nooit over kunnen’.

Meer ideologische discussie tussen verantwoordelijke politici kan wel degelijk een deel van een antwoord zijn op de opgestoken middelvinger.

Niemand verwacht dat burgers verkiezingsprogramma’s van 300 pagina’s lezen, laat staan van 1.200 pagina's. Maar de misvatting is toch wijdverspreid dat mensen geen nood hebben aan ideologie. Onderschat het verstand van de mensen niet. Leg hen duidelijke keuzes voor over de richting die je wil dat de samenleving uitgaat en verdedig die met vuur. Zij zullen nadien ook wel snappen dat je niet je volledige programma kan verwezenlijken of meteen je vergezichten kan omgieten in wetten, maar dat je een compromis moet sluiten waarin alle coalitiepartners zich kunnen vinden. Meer ideologische discussie tussen verantwoordelijke politici kan wel degelijk een deel van een antwoord zijn op de opgestoken middelvinger, op de angst en onzekerheid die vandaag dominant is. Politiek draait rond meer dan dingen doen voor de mensen; tenslotte iets wat Vlaams Belang ook wil.

Vooruit trekt naar de kiezer met ‘Vooruit of achteruit’, CD&V met ‘Respect’, Open VLD met ‘Tegen moeten, voor mogen’, Vlaams Belang met ‘Ander en beter’. Staan we voor de start van een campagne zonder ideologie? Een campagne waarin het klettert van de relletjes, maar waarin de discussie over waarheen we met onze samenleving heen willen niet gevoerd wordt? Hier ligt een taak voor linkse politici in Vlaanderen. Gooi de ketens los. Breng kiezers in beweging via ideeënstrijd. Overtuig hen met concrete ideeën én utopische vergezichten. Vooruit hoeft niet te pleiten voor een 32 urenweek; het ligt niet in de lijn van de koers die door Conner Rousseau is uitgezet (al krijg je dit wellicht wel uitgelegd aan Deborah). Maar zowel het dagelijkse leven van de mensen verbeteren als de dromen van een betere wereld verbeelden, blijven de essentie van het socialisme. Brood en rozen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 3 (maart), pagina 2 tot 3

• verkiezingen
• PS
• Vooruit
• edito