Zowel N-VA als Vlaams Belang praten graag over 'een Europa dat terugkeert naar de redenen waarvoor het is opgericht'. Een onomwonden pleidooi voor het Europa van de geliberaliseerde markt, van de vrijhandel en van zo weinig mogelijk regels. 'Sociaal, niet socialistisch', klinkt het. Maar klopt dat eigenlijk wel?

INVESTEREN IN HERSTEL

De Europese Unie wordt vaak verweten te veel een markt en te weinig een sociaal en politiek project te zijn. Deels is die kritiek ook terecht. Zeker wanneer we kijken naar de keuzes die de Europese Unie, onder druk van de politieke rechterzijde, maakte na de financiële en economische crisis zo'n vijftien jaar geleden. Terwijl de Europese Unie en de lidstaten miljarden vrijmaakten om de banken te redden, rolden ze tegelijk de rode loper uit voor een strenge begrotingsorthodoxie met maar één ordewoord: snijden, snijden en nog eens snijden. Ook N-VA en Vlaams Belang stonden achter dat beleid. 'In crisistijd mag besparen geen vies woord zijn,' liet Bart De Wever daar in 2012 over optekenen. 'We moeten de tering naar de nering zetten.'

Sindsdien is de Europese Unie fundamenteel veranderd. Relatief snel werd duidelijk dat het snijdende besparingsbeleid de Europese economie meer kwaad deed dan goed. En dus veranderde ook de Europese Commissie het geweer van schouder. Toen de pandemie uitbrak koos het massaal voor publieke investeringen om de economie én de sociale zekerheid te stutten en de crisis door te helpen. Europa ontwikkelde een mechanisme om te verzekeren dat lidstaten de stijgende kost van de tijdelijke werkloosheidsuitkeringen zouden kunnen dragen en riep een historisch fonds van 750 miljard euro in het leven om economisch, duurzaam en sociaal rechtvaardig relancebeleid te stimuleren.

Het waren sociaaldemocraten die aan de basis lagen van die shift in het denken op Europees niveau. Al kon de keuze voor een rechtvaardig investeringsbeleid ook op brede steun rekenen van zowel christendemocraten, liberalen en groenen. Maar dat nieuwe inzicht wordt niet overal gedeeld. Johan Van Overtveldt (N-VA) omschreef de Green Deal en het Europese herstelbeleid meerdere keren als een luchtkasteel. Bij Vlaams Belang spraken ze dan weer van 'hallucinante transferpolitiek'.

'SOCIAAL, NIET SOCIALISTISCH'?

Die politieke retoriek vertaalt zich ook in het stemgedrag in het Europees Parlement. Voor het beschermen van werknemers tegen de uitwassen van de markt, rechtvaardige fiscaliteit of het stimuleren van een duurzame economie moet je niet bij N-VA of Vlaams Belang zijn.

Bij de stemming over het Europees minimumloon in 2022 stemden van de Belgische parlementsleden enkel Vlaams Belang en N-VA tegen.

Zo ook bij de stemming over het Europees minimumloon in 2022. Die richtlijn wil minimumlonen in de hele Europese Unie optrekken tot boven de armoedegrens en de rol van het sociaal overleg in elke lidstaat versterken. Van de Belgische parlementsleden stemden enkel Vlaams Belang en N-VA tegen.

Hetzelfde geldt voor het voorstel om medewerkers van platformdiensten als Uber en Deliveroo te erkennen als werknemers en schijnzelfstandigheid in de Europese Unie te bestrijden. Enkel bij Vlaams Belang en N-VA sprong het licht op rood. Een specifiek pakket aan maatregelen om armoede bij werkende mensen te bestrijden? Niet nodig voor N-VA en Vlaams Belang. Het aanpakken van de loonkloof tussen mannen en vrouwen? De richtlijn over loontransparantie om loondiscriminatie te bestrijden? Het mobiliteitspakket om sociale dumping in de transportsector tegen te gaan? U raadt het al. Keer op keer drukten zowel de parlementsleden van N-VA als Vlaams Belang op de rode knop.

RECHTVAARDIGE FISCALITEIT

Zo stug ze zijn wanneer het gaat over het beschermen van arbeiders en sociaaleconomisch kwetsbare mensen in onze samenleving, zo galant zijn ze ten aanzien van wie bewust de regels probeert te omzeilen. Ook op rechtvaardige fiscaliteit oogt het palmares van de Vlaamse nationalisten niet bijzonder hoopgevend.

Zo stug N-VA en Vlaams Belang zijn wanneer het gaat over het beschermen van arbeiders, zo galant zijn ze ten aanzien van wie bewust de regels probeert te omzeilen.

Zo kantten beiden zich tegen het vaststellen van een gezamenlijke basis voor de vennootschapsbelasting om een fiscale race to the bottom tussen lidstaten te vermijden. Ook de oprichting van een Europese of intergouvermentele belastingautoriteit, de minimumbelasting voor multinationals, de onderhandelingen voor een gemeenschappelijk minimumbelastingniveau en de uitbreiding van de lijst van belastingparadijzen konden niet op de steun van N-VA of Vlaams Belang rekenen. Tegelijk zijn ze tegen het afschaffen van de unanimiteitsvereiste voor beslissingen over fiscaliteit in de Europese Raad.

VERSTOPPERTJE ACHTER SUBSIDIARITEIT

Als verklaring voor dat stemgedrag verstoppen de nationalisten zich graag achter het subsidiariteitsbeginsel. Ze zeggen niet tegen dat beleid te zijn, alleen willen ze er op Europees niveau niets van weten. Maar dat is net iets te gemakkelijk. Doorheen de jaren is duidelijk geworden dat ook in Europa de vrije markt nood heeft aan regels en sociale correcties. Het gebrek aan dergelijk beleid heeft net jobs gekost, de positie van werknemers verzwakt, en onze economie en samenleving geschaad.

De vertaling van 'sociaal, niet socialistisch' blijkt in praktijk niet meer dan een politiek van sociale afbraak te zijn. A Europe for the few, not the many. Maar dat is beleid dat niemand zich kan voorloven. Zeker Europa niet.

Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 6 (juni), pagina 30 tot 31

• Europees Parlement
• N-V
• Vlaams Belang

VLAAMS BELANG DOORGELICHT