Iedereen is het er over eens dat het klimaat opwarmt. Nou ja, iedereen. Aangezien er zelfs creationisten bestaan, zijn ook klimaatnegationisten niet echt een verrassing. Laten we die struisvogels vooral geen toeter geven om hun onzin uit te schreeuwen. Veel interessanter is de vraag wat we dan moeten doen en hoe we het moeten aanpakken. Daarover woedt een gerechtvaardigd debat. Sommigen pleiten voor de radicale omslag, anderen geloven dat technologie het allemaal wel zal oplossen, nog anderen preken de deugd van de geleidelijkheid. Niemand weet het precies.

Recent hebben we dankzij de gele hesjes het schijnbare conflict tussen sociale en groene bekommernissen ontdekt. De beste manier om ons energiegedrag bij te sturen is fossiele brandstoffen duurder maken, maar die vertegenwoordigen net voor mensen met lagere inkomens een groot deel van hun consumptie. Omdat ze relatief veel uitgeven aan benzine, diesel of stookolie worden ze door het milieubeleid midscheeps in hun beschikbaar inkomen getroffen. Om de valse tegenstelling tussen sociaal en groen te overstijgen, moeten we hen geen goedkopere fossiele brandstoffen leveren, maar hun inkomens verhogen.

Vorige maand legde ik een eerste maatregel voor die daartoe bijdraagt: namelijk het afbouwen van de subsidies voor salariswagens en tankkaarten, en het herinvesteren van dit geld in lagere loonlasten voor alle belastingplichtigen. De afschaffing van de subsidie leidt tot juistere relatieve prijzen voor mobiliteit en brandstof, en dus tot betere keuzes. De investering van de opbrengst in lagere loonlasten zorgt ervoor dat de absolute koopkracht van werkende armen niet zal dalen door de hogere prijzen voor brandstof, omdat de lagere belasting in netto-inkomen meer oplevert dan de prijsverhoging kost. Maar we behouden toch de prijsstimulans om het gedrag bij te sturen.

De tweede maatregel is het idee van green impact bonds. In sommige huizen kun je de energieconsumptie niet verlagen zonder de boel af te breken en opnieuw te beginnen. Maar er zijn ook nog heel wat huizen waar er wel rendabele energie-investeringen te doen vallen die toch niet gebeuren, bijvoorbeeld omdat de bewoners niet de nodige liquiditeit hebben voor de initiële investering, geen toegang hebben tot krediet, het gewoon niet geregeld krijgen, of niet de eigenaars zijn. Hoe kunnen we voor deze huizen het energieverbruik verminderen zonder de bewoners op extra kosten te jagen?

We beginnen met het oprichten van een organisatie (ECO4U), met als expliciet doel dit probleem aan te pakken. ECO4U bepaalt eerst de buurten en huizen waar de meeste efficiëntiewinst te halen valt op basis van de beschikbare (satelliet)data. Dan lopen we onder begeleiding van iemand die de buurt kent huis na huis af voor een gratis energieaudit. Zo bepalen we in detail welke milieu-investeringen voor een specifiek huis rendabel zijn met een terugbetaalperiode van tien jaar. Dat kan gaan over zonnecellen, zonneboilers, efficiëntere stookketels, isolatie van dak, muur of raam, zuiniger huishoudtoestellen en ledverlichting.

ECO4U doet dit op schaal van een buurt en op basis van competitieve raamcontracten met leveranciers. Daardoor ligt de prijs veel lager dan bij een klein project. De eigenaar krijgt een scherp geprijsd voorstel met mogelijke milieu-investeringen, waardoor de planlast afneemt. ECO4U voorziet de voorfinanciering van de investering, waardoor initiële liquiditeit en toegang tot de kredietmarkt geen probleem meer vormen. De eigenaar blijft betalen voor het oude verbruik (maximaal tien jaar). Met het verschil tussen het oude en het nieuwe verbruik, betalen we de voorfinanciering terug.

We financieren ECO4U door burgers te vragen om op volledig vrijwillige basis en op eigen risico te investeren in green impact bonds. Deze bonds hebben, net als uw bankrekening, nauwelijks financieel rendement, maar daarentegen wel een aantoonbaar klimaatrendement. U kan ze vrij verhandelen. Indien de overheid door de activiteiten van ECO4U haar CO₂-doelstellingen haalt en zo inderdaad miljoenen uitspaart, betaalt ze een klein deel van het uitgespaarde bedrag terug aan de houders van green impact bonds. Zo is het financieel rendement van green impact bonds direct gekoppeld aan een door de overheid vastgestelde uitstootverlaging door de investeringen.

Indien een verhuurder na het krijgen van de energieaudit zelf de investering wil doen, dan kan dat natuurlijk. Indien de verhuurder de werken niet wenst te financieren, kan ook de huurder om de tussenkomst van ECO4U verzoeken. Rendabele investeringen worden dan voorgefinancierd en later terugbetaald door de huurder. Om te vermijden dat de winst van de werken volledig naar de verhuurder gaat in de vorm van een hogere huur en huiswaarde, bepalen we dat de verhuurder de huur de eerste vijftien jaar niet mag optrekken, tenzij de verhuurder de werken zelf financierde.  

Een bijkomend voordeel is dat een dergelijke gestructureerde aanpak het draagvlak voor de energietransitie drastisch verhoogt. Niet alleen omdat meer mensen zo kunnen genieten van een leefbaarder en zuiniger huis, maar ook omdat dit project heel wat lokale tewerkstelling oplevert. De werken die moeten gebeuren, zijn immers zonder uitzondering redelijk arbeidsintensief, waardoor dit voorstel niet alleen de energietransitie bevordert, maar ook het maatschappelijk draagvlak er voor door meer mensen er bij te betrekken via een beter huis of een baan in deze nieuwe activiteiten.

Zo slaan we vier vliegen in een klap: meer gelijkheid, minder uitstoot, impact voor uw spaargeld en een goedkope manier om de klimaatdoelstellingen te helpen bereiken. ECO4U? Doen! ​

Samenleving & Politiek, Jaargang 26, 2019, nr. 3 (maart), pagina 42 tot 43

• energietransitie
• green impact bonds
• klimaat