Het is geweten dat gezonde, duurzame voeding duur is en ongezonde voeding spotgoedkoop. Met de regelmaat van klok horen we dat mensen met een laag inkomen ongezonder eten of, meer zelfs, dat ze niet geïnteresseerd zijn in gezond eten. Maar klopt dat wel?

Ik ben Hilke en ik werk voor 'Rabot op je bord', een deelwerking van de Sociale Kruideniers Gent vzw. De spil van onze vzwzijn laagdrempelige buurtwinkels met een kwaliteitsvol, gezond, betaalbaar en duurzaam aanbod, gedragen door een team van enthousiaste vrijwilligers en mensen in een sociaal tewerkstellingstraject. We vinden het belangrijk dat iedereen toegang heeft tot gezonde voeding en duurzame producten. Daarom focussen wij in onze sociale kruidenierswinkels op een groot aanbod aan verse, veelal biologische groenten en fruit, vegetarische producten en onze eigen producten van 'Rabot op je bord'. Met 'Rabot op je bord' koken wij drie keer per week. Vrijwilligers toveren de voedseloverschotten van onze sociale kruidenierswinkels om tot gezonde, veganistische soepen, kant-en-klaarmaaltijden, hummus, groentenspreads of chutney. Deze producten worden in onze sociale kruidenierswinkels verkocht aan een sociale prijs. In andere winkels in en rond Gent worden ze verkocht aan een solidaire prijs. Zo maakt de solidaire klant de sociale prijs mee mogelijk.

Eten mensen met een laag inkomen systematisch ongezonder? Ik durf op die vraag niet stellig met ja of neen te antwoorden.

'Ja', in veel gevallen natuurlijk wel. Dat heeft te maken met het inkomen maar evenzeer met kansarmoede, cultuur, mentale kracht, gewoonte en opvoeding. Wie zijn ouders nooit vers zag koken of wie nooit leerde koken, zal dit ook niet snel zelf doen. Wie nooit leerde wat gezonde voeding is en waarom dat belangrijk is, gaat dit ook niet snel zelf kopen.

1 liter kant-en-klare spaghettisaus uit een budgetsupermarkt (1,68 euro per liter) is goedkoper dan de kant-en-klare spaghettisaus boordevol groenten van 'Rabot op je bord' (2 euro per liter). De voedsel- en personeelskost van 'Rabot op je bord' liggen nochtans heel laag. Toch slagen wij er niet in om spaghettisaus aan een lagere prijs te verkopen zonder verlies te maken. Producenten van kant-en-klare gerechten in blik of potten blijkbaar wel. En het zijn net deze producten, die claimen een volwaardige maaltijd te zijn, die mensen met een laag inkomen gratis meekrijgen tijdens de voedselbedeling. Ik snap het wel. Maar probeer mensen dan maar eens wijs te maken dat ze daarbij best nog wat (gekochte) verse groenten eten. Soms – en helaas vaak – doet een goedkopere prijs er meer toe dan een gezondere maaltijd.

Maar ook 'nee'. Want in onze sociale kruidenierswinkel zie ik mensen dagelijks bewust gezonde keuzes maken. Mensen met een laag inkomen die zweren bij biologische voeding en zoveel groenten en fruit eten dat mijn oma fier op hen zou zijn. Mensen die overtuigd zijn van het nut van gezonde voeding. Mensen die groenten en fruit letterlijk met de paplepel binnenkregen. Als er geen sociale kruidenier zou zijn, zijn zij bereid een grote hap uit hun budget te spenderen aan gezonde voeding uit de reguliere of biologische supermarkt. Gelukkig is dat niet nodig.

Het is belangrijk dat gezonde voeding betaalbaar, beschikbaar en bereikbaar is voor mensen in een precaire situatie. Dit proberen wij met Sociale Kruideniers Gent vzw te realiseren. We slagen daar ook in. We werken met kwalitatieve voedseloverschotten die we verkopen aan een heel lage prijs. Daarnaast kopen we zelf producten aan, die we vervolgens onder de marktprijs verkopen. We zijn daar trots op, maar eigenlijk willen we dit niet doen. We doen dit uit protest. Eigenlijk zouden we onszelf graag afschaffen. We vinden dat we overbodig moeten worden. Dat er minder sociale ongelijkheid moet zijn, dat de minimuminkomens hoger moeten zijn, dat gezonde voeding toegankelijker moet zijn, dat mensen beter geïnformeerd moeten zijn. We vinden dat de overheid dit minstens even belangrijk moet vinden als wij en dat zij hiervoor strijdt.

Sociale Kruideniers Gent vzw probeert mensen bewust te maken van het nut van gezonde voeding. Door mensen te informeren. Door het goedkoop aan te bieden in elke wijk. Maar ook door mensen de kans te geven om gezonde maaltijden te leren bereiden tijdens 'Rabot op je bord'. Nadien verkopen we deze producten in onze sociale kruidenier en verschillende Gentse winkels. Dit zorgt voor een gevoel van mede-eigenaarschap. Mensen die kikkererwten een raar beestje vinden, zijn toch benieuwd naar hun eigen creatie, proeven ervan en vinden het lekker. Het beestje wordt een goede, gezonde vriend. Net als de mede-koks trouwens. Want niets werkt zo verbindend als samen 20 kilo pompoenen te lijf gaan.

Eten mensen met een laag inkomen ongezonder of zijn ze niet geïnteresseerd in gezond voedsel? Ik weet het dus niet, maar denk eerder van niet. Ik denk dat we er wel komen. Met in elke wijk van elke stad en gemeente een sociale kruidenierswinkel, ondersteund door de overheid en daar steeds een '(vul wijk in) op je bord' aan gekoppeld. Bel ons maar, wij helpen je op weg.

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 3 (maart), pagina 66 tot 67

• mensen in armoede
• duurzaamheid
• voedsel