8 mei 1945: V-dag, nazi-Duitsland capituleert. Deze Vrijheid leidt naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Ze geeft ruimte aan de strijd voor de sociale zekerheid en de dekolonisatie. Voor velen gelden racisme, antisemitisme, negationisme voortaan als misdadig.

Mijn persoonlijk verhaal en de analyse van rector Herman Van Goethem over 8 mei gaf stof tot nadenken. Het was voor mij een katalysator. Begin 2022 lanceerden we de 8 meicoalitie om de eis te ondersteunen om van 8 mei, het einde van de Tweede Wereldoorlog, opnieuw een feestdag te maken. We koppelen dit aan herinneringseducatie met herdenkingen aan het Fort van Breendonk.

Toen in 1974 de toenmalige regering 8 mei als feestdag afschafte, onder de noemer van ‘besparingen’, ging een belangrijk stuk geschiedenis de vergeetput in. De waarschuwing voor het onfrisse collaboratieverleden werd opgeborgen. Twee generaties later weet het merendeel van de bevolking niet meer waarvoor 8 mei staat. Nog maar weinig mensen kennen de verhalen van de tienduizenden verzetsmensen die hun leven riskeerden voor onze democratie. Velen van hen werden opgepakt en naar de concentratiekampen afgevoerd. Hoeveel mensen weten dat meer dan 15.000 onder hen hun leven lieten door ontbering of executie?

Hoeveel mensen weten dat meer dan 15.000 verzetsmensen hun leven lieten door ontbering of executie?

8 mei staat voor de overwinning op het toenmalige fascisme dat Europa overspoelde. En daarmee komen we bij het derde punt van de 8meicoalitie: NEEN tegen extreemrechts. Het is belangrijk dat mensen hun geschiedenis kennen, dat men de parallellen ziet met de jaren ‘30 en dat we er alles aan doen opdat deze geschiedenis, in eender welke vorm, zich niet herhaalt.

Het probleem is dat velen de geschiedenis niet kennen, er geen interesse voor tonen of zich geen verdere vragen over stellen. Dat doet me denken aan de uitspraak van mijn mama die de gruwel van de oorlog heeft overleefd: ‘Als een bende schapen volgden veel mensen, tot ze plots voor de afgrond stonden. En dan was het te laat.’ Wie zich hierin wil verdiepen, raad ik aan Dagboek 1933 (Houtekiet, 2022) van Dirk Verhofstadt te lezen. Hij stelt heel duidelijk de gelijkenissen tussen de jaren ‘30 en vandaag.

Men heeft vaak geprobeerd om 8 mei opnieuw plaats te geven in België. Zonder veel gehoor. Nu heeft de 8 meicoalitie in korte tijd deze zaak opnieuw op de kaart gezet. Door de enthousiaste ondersteuning van de vakbonden ABVV en ACV, vele middenveldorganisaties en mensen uit de culturele en academische wereld, is er een groot draagvlak ontstaan. Mensen zetten zich belangeloos in. In een mum van tijd werden overal in het land werkgroepen opgericht. De tijd is meer dan rijp om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken.

Het draagvlak om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken groeit, vooral vanuit de bevolking zelf.

Uit de 8 meicoalitie ontstond, onder impuls van Tom Lanoye, het culturele gedeelte ‘Vrij op 8 mei’. Dany Neudt lanceerde met Helden van het verzet het initiatief om verzetshelden in ere te herstellen. Er liggen steeds meer struikelstenen in onze straten. Allemaal schitterende projecten die mensen op een positieve manier samenbrengen. Verhalen komen terug, de geschiedenis komt van onder het stof, mensen verbinden zich met elkaar, jongeren stellen zich vragen en gaan kritisch nadenken. Het draagvlak om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken groeit, vooral vanuit de bevolking zelf.

Sommigen zeggen dat de herdenking van 8 mei te politiek is. Maar in alle eerlijkheid, men kan toch niet over de overwinning op het fascisme praten zonder het over vandaag te hebben? Willen of niet, op 8 mei 1945 overwonnen we met heel breed verzet het Duitse fascisme. Het is vandaag meer dan ooit het moment om dit in herinnering te brengen. Er zijn nog maar enkele overlevenden die er ons lijfelijk op kunnen wijzen dat we waakzaam moeten zijn. Daarom ben ik Simon Gronowski zo dankbaar voor zijn onuitputtelijke strijd tegen extreemrechts en zijn steun voor de 8 meicoalitie.

Als men terugkijkt naar de samenstelling van het verzet, dan had rang of stand geen invloed. Van bakker tot arbeider, dokter of huisvrouw,… iedereen deelde de gemeenschappelijke noemer: NEEN tegen fascisme. Men beschermde de ander met gevaar voor eigen leven. Men vocht voor onze vrijheid. Het verzet bestond uit vele strekkingen: socialisten, communisten, liberalen, christenen,… Als dat toen kon voor onze idealen, waarom niet ook vandaag?

Zou het niet mooi zijn als links, centrum en centrumrechts voor de herdenking van deze belangrijke dag de handen in elkaar zouden slaan?

Zou het niet mooi zijn als links, centrum en centrumrechts voor de herdenking van deze belangrijke dag in de geschiedenis de handen in elkaar zouden slaan uit eerbetoon voor de duizenden slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in België? Zou het niet mooi zijn een duidelijk signaal aan de bevolking te geven, een teken van hoop, dat samenwerken en democratie, ijveren voor een warme samenleving nog altijd primeert boven een maatschappij van haat en het opzetten van mensen tegen elkaar? Onze samenleving heeft nood aan verbinding. De 8 meicoalitie kan dit op veel manieren invullen.

Wij vragen een jaarlijkse feestdag zoals vroeger. Geef de werkmens de extra vakantiedag terug die in 1974 werd afgenomen. Het omruilen met een andere feestdag is niet constructief, want ondermijnt het draagvlak. We zijn in Europa trouwens helemaal niet de beste leerling van de klas wat betreft het aantal vrije dagen, dus daar kunnen we ook werk van maken. Het voorstel van de 8 meicoalitie krijgt al steun van Vooruit, PVDA en Groen. Wij steken onze hand uit naar alle democratische partijen om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken. Een dag van vrede en positieve verbinding, een dag van hoop en warmte tussen mensen.

Nooit mogen we de moed van de vele duizenden verzetsmensen vergeten, eenvoudige mensen die wel degelijk samen een verschil hebben gemaakt. Onze democratie staat vandaag onder zware druk. Het is gemakkelijk om weg te kijken, niets te ondernemen en enkel kritiek te geven. Er is inzet nodig om de handen uit de mouwen te steken. En vooral moed om stappen te ondernemen. Maar waar een wil is, is een weg. En daarvoor is niet meer dan 5 minuten politieke moed nodig.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2023: 5 minuten politieke moed van Samenleving & Politiek.

• fascisme
• 8 mei
• 5 minuten politieke moed