‘Mensen geloven dat kernenergie goedkoop is. Dat klopt niet. Ze is enorm duur. (…) De investeringen gaan allemaal in dezelfde richting: zon en wind. Niet alleen in Europa, ook in de VS, China en India gaat die technologie met een geweldige snelheid vooruit. Die bedrijven zijn niet dom. Het is de goedkoopste technologie, die ook nog eens snel te installeren is. Zon, wind en batterijen zijn schaalbaar, door ze steeds te herhalen, worden ze almaar goedkoper. Daarmee kan je het energiesysteem van de toekomst bouwen.’ Dat zegt niet de topman van Greenpeace, maar de CEO van Engie, Vincent Verbeke, in De Tijd (25/1/25).

Het probleem is dat er een brede kloof is tussen de realiteit op het terrein en de perceptie ervan. In landen zoals Nederland en België denken velen dat kernenergie in de lift zit, maar dat klopt dus helemaal niet. Er zijn veel aankondigingen en beloftes, maar de hoge kostprijs, technische complexiteit en lange bouwtijd van kerncentrales jaagt investeerders weg. Sommige politici hebben blijkbaar moeite om die realiteit te erkennen. Dirk Van Evercooren noemt de aangekondigde nucleaire renaissance in het federale regeerakkoord terecht een ‘wensdroom.’ (SamPol, maart 2025). De vraag is: hoe kan het dat de regeringspartijen zo ver staan van de realiteit?

Daarvoor moeten we terug naar de periode 2018-2021. Toen was er een offensief om kernenergie haar uitstraling uit de jaren 1950 te geven. De meesterlijke communicatie van de nucleaire sector verklaart niet alles. Er was een heus offensief van de rechtse partijen, in de eerste plaats N-VA en Vlaams Belang, waarbij CD&V later mee op de kar sprong. In Franstalig België leidde MR het offensief. Men maakte van het debat over kernenergie een ‘cultuuroorlog’, zoals in debatten over de hoofddoek of de roetpiet.

N-VA en Vlaams Belang maakten van het debat over kernenergie een ‘cultuuroorlog’, zoals in debatten over de hoofddoek of de roetpiet.

Het komt er dan niet op aan om op basis van feiten en argumenten aan oplossingen te werken. Het doel in een cultuuroorlog is om een duidelijk afgelijnde vijand te hebben, en die te destabiliseren en marginaliseren. Wie vragen stelde bij de euforie over kernenergie, kreeg het etiket ‘fanatiek’, ‘dogmatisch’ of ‘verblind’. Net als in de jaren 1950 werd de keuze voor kernenergie voorgesteld als iets evident positiefs, als iets dat buiten en boven het maatschappelijk en politiek debat stond. Discussies over kostprijs en industriële haalbaarheid waren niet nodig. Wie ze op tafel probeerde te gooien, kreeg te horen dat men de bevoorradingszekerheid en de welvaart in het gedrang bracht. Dat goed gepland en uitgevoerd offensief was zeer nuttig om Groen en Ecolo af te schilderen als dogmatisch en zelfs gevaarlijk. De groene partijen hebben daar nooit een goed antwoord op gevonden.

Het offensief lukte. Tegen midden 2021 was de cursor verzet en had kernenergie in brede kringen in de samenleving weer aanzien. In december van dat jaar keurde de regering een budget van 100 miljoen euro goed voor onderzoek en ontwikkeling van SMR’s, kleine modulaire reactoren. Daarmee was een historisch kantelpunt bereikt. Als een regering, mét Groen en Ecolo, budget voorziet voor ‘duurzame kernenergie’, dan moet die technologie toch beloftevol zijn? Mooi meegenomen voor de concurrenten van de groene partijen was dat het groene standpunt over kernenergie nu helemaal niet meer uit te leggen was. Enerzijds wilden ze stoppen met kernenergie, anderzijds gaven ze groen licht voor onderzoek naar nieuwe reactoren.

Het offensief lukte. Tegen midden 2021 was de cursor verzet en had kernenergie in brede kringen in de samenleving weer aanzien.

Ondertussen ontspoorden op dramatische wijze de paar projecten van nieuwbouw van kerncentrales in Europa en de VS, en groeide hernieuwbare energie nog sneller dan de meeste experts hadden ingeschat. Op het moment dat de groenen een grote overwinning – hernieuwbare energie! – konden claimen, deden ze het niet, maar gaven ze hun fiat aan de zogezegde renaissance van een sector die ze al 40 jaar bestreden en die in een structurele crisis zat.

Hoe is dat te verklaren? De interne problemen bij Groen in de periode 2018-2021 speelden zeker een rol; de beslissing over het mandaat van de vice-premier in de Vivaldi-regering gaf aanleiding tot maandenlang intern én publiek geharrewar. Het gebrek aan trots op het eigen project en aan moed om tegen de stroom in te gaan, zouden ook elementen kunnen zijn. Het is aan Groen om dit verder uit te klaren. Niet om rekeningen te vereffenen, maar om te begrijpen hoe het zo ver is kunnen komen en er de nodige lessen uit te trekken. Want nu rechts en extreemrechts ook bij ons verder inbeuken op de rechtsstaat, rijst de vraag hoe ook groene partijen daarmee moeten omgaan.

Nu rechts en extreemrechts verder inbeuken op de rechtsstaat, rijst de vraag hoe ook groene partijen daarmee moeten omgaan.

We eindigen met een positieve noot. In het regeerakkoord lezen we dat de energiemix ‘betaalbaar’ moet zijn. Zoals Dirk Van Evercooren hier al schreef, betekent dit dat er geen revival van kernenergie in ons land zal komen. Binnen een paar jaar zullen ook de kiezers van de Arizonapartijen vernemen welke kolossale budgettaire inspanningen ons land daarvoor zou moeten doen, en dat in tijden waar ook nog moet worden gezocht naar extra defensiebudgetten. De nucleaire wensdroom zal stuklopen op de budgettaire realiteit. Ondertussen zal de snelle switch naar hernieuwbare energie zich mondiaal doorzetten. Misschien moet de regering eens gaan praten met Vincent Verbeke van Engie, en het hoofdstuk ‘energie’ van het regeerakkoord ontdoen van verkiezingstaal en ideologische luchtfietserij.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 4 (april), pagina 26 tot 27

• kernenergie
• cultuurstrijd
• groen