Michelle Ginée toont zich in haar schrijven als de maatschappelijk werkster die iedereen zich wensen mag.

Arm in rijk Vlaanderen
Als het vandaag over armoede en uitkeringsgerechtigden gaat, zijn de beschuldigende vinger en kreten over het profitariaat nooit ver weg. Dat opgepookte wantrouwen biedt een vruchtbare voedingsbodem om de verzorgingsstaat uit te kleden. Daarom doet het ertoe hoe we over armoede schrijven, benadrukken Rasit Elibol en Kim van Keken in een recent essay in De Groene Amsterdammer: “omdat de mensen met en de mensen zonder geld elkaar weinig tegenkomen en het beeld van armoede daardoor grotendeels gebaseerd wordt op mediaberichtgeving (…) Daar komt bij dat hoe de journalistiek over armoede schrijft veel invloed heeft op beleid.” Iemand die in haar debuut gehoor geeft aan deze oproep is Michelle Ginée. Met Arm in rijk Vlaanderen geeft ze, naast sociaal werkers en academici, bovenal mensen in armoede een stem. Dat doet ze op een oprechte en genuanceerde manier.
Michelle Ginée is al bijna 20 jaar werkzaam in de sociale sector. Ze verdiende haar strepen als maatschappelijk werker bij het OCMW Gent waar ze op veel onrechtvaardigheid stuitte. Het is vanuit de verontwaardiging daarover dat ze onder andere bij Samenleving & Politiek columns pleegt. En dus nu ook een boek. Met Arm in rijk Vlaanderen wil Ginée naar eigen zeggen armoede een gezicht geven. Ze wil “armoede vanuit een ander oogpunt belichten: dat van mensen in armoede zelf, en van het professionele werkveld. Om aan te tonen dat niets zwart-wit is en dat we er als maatschappij voor kunnen kiezen mensen beter te helpen bij het nemen van hun individuele verantwoordelijk.”
Ginée is het sterkste wanneer ze mensen in armoede het woord geeft.
Ginée is het sterkste wanneer ze mensen in armoede het woord geeft. Bij de selectie van personen kiest ze voor een brede waaier aan ervaringen. Van pioniersstudenten tot oudere werkzoekenden, van Belgische generatiearmen tot nieuwkomers wiens diploma maar niet gehomologeerd wordt, van langdurig zieken tot gefaalde zelfstandige. Het boek toont een brede schakering van de gezichten die armoede kan aannemen. Ginée laat al die verschillende mensen aan het woord op een manier die hen zowel sterk als kwetsbaar toont. Dat ze daarbij de emotionele noten durft raken, maakt dat dit boek bij een groot publiek impact kan hebben.
Dat potentieel maakt het des te spijtiger dat het boek te weinig de onderliggende machtsstructuren onder het voetlicht brengt. Nochtans suggereert de titel dat wel. Arm in rijk Vlaanderen lijkt de vraag te stellen hoe het kan dat in een steenrijke regio er toch armoede bestaat. Jammer genoeg werkt Ginée die titel nergens uit. Aangezien armoede gaat over de verdeling der middelen, is die ongelijkheidsbril essentieel. Kijk je enkel naar de mensen die te weinig hebben en niet naar het geheel, stoot je bij het zoeken naar oplossingen al snel op strakke budgettaire beperkingen. Je hebt immers niet in beeld dat er – zeker bij de rijkste 1% – nogal wat geld te herverdelen is. In tijden waarin er weer eens geroepen wordt dat er bespaard dient te worden omdat het geld op is, kan die boodschap niet luid genoeg klinken.
Misschien nog belangrijker is dat wie armoede los ziet van de ongelijkheid die het systeem veroorzaakt, onvermijdelijk uitkomt bij de idee dat er wel iets mis moet zijn bij de groep mensen die het minst toebedeeld krijgt. “We moeten hen helpen om hun individuele verantwoordelijkheid te nemen”, klinkt het in het boek. Geen wonder dat Ginée gelooft in activering, het beleid dat individuele vaardigheden bijspijkert en onwenselijke attitudes bijvijst. Ze is kritisch voor de dwang om zo snel mogelijk werk te vinden, maar had meer aandacht mogen hebben voor de werkelijk destructieve gevolgen van dit voor-wat-hoort-wat-denken… zeker op mensen in armoede. In de plaats daarvan kiest ze voor een insteek die voorbeelden van emanciperende activering in beeld brengt. Dat is mooi, want de sociaal werkers die hiermee bezig zijn, doen dat met hun ziel en zaligheid. Maar is het geloof hierin stilaan niet naïef? Toegegeven, de theorie waarmee activering aan de linkerzijde verkocht wordt – mensen via (betaalde) arbeid in de samenleving integreren – is aanlokkelijk. Maar de feiten zijn wat ze zijn: al 25 jaar lang blijkt het toch steeds meer een jacht op mensen in een kwetsbare positie. Vandaag wil een socialistische minister kliklijnen installeren tegen dokters die patiënten lang ziek schrijven. Misschien is het wel tijd dat iedereen die werkelijk aan armoedebestrijding wil doen voor-wat-hoort-wat definitief de rug toekeert en onomwonden pleit voor de bestaanszekerheid van iedereen op ons grondgebied … ook van diegenen die om god-weet-welke reden niet aan de slag zijn.
Ginée legt terecht, naast werk, een sterke nadruk op wonen. Maar inkomen ontbreekt als apart domein.
Die aanpak vergt wel een focus op inkomen. Arm in rijk Vlaanderen behandelt tal van levensdomeinen waar mensen in armoede op drempels stuiten. Dat maakt het tot een rijk boek. Ginée legt terecht, naast werk, een sterke nadruk op wonen. Ze houdt daarbij een vurig pleidooi voor meer sociale huisvesting. Ook schulden, gezondheid en onderwijs komen uitvoerig aan bod. Maar hoewel inkomen elke keer zijdelings aangeraakt wordt, ontbreekt het als apart domein. Dat is vreemd, want zoals professor Tuur Ghys het mooi zegt: “Armoede is meer dan geldtekort, maar nooit minder. Er zijn geen rijke armen”. Toch kan je deze lacune Ginée niet echt verwijten. De voorbije decennia klinkt haast overal dat armoede complex is en meer dan inkomen alleen. Dat mag dan terecht zijn, die nadruk op complexiteit maakt dat we stilaan vergeten zijn dat er één element aan de basis ligt van de meeste problemen op diverse levensdomeinen, namelijk een gebrek aan geld. Dit trouwens tot stil jolijt van politici die beweren dat ze armoede in ons rijk Vlaanderen een schande vinden, maar als de dood zijn voor de herverdelende inkomensmaatregelen die nodig zijn om het probleem op te lossen.
Want anders dan eindeloos herhalen dat werk de beste garantie is om uit armoede te geraken, heeft het inzetten op inkomen wel een onbetwistbare impact. Opnieuw zijn de cijfers wat ze zijn. Het armoedepercentage in ons land was decennialang zeer standvastig. Gingen we door een economische crisis dan wel een hoogconjunctuur, sinds de eeuwwisseling stabiliseerde de armoede in België tussen de 14 en 16%. Vivaldi was de eerste regering in tijden die erin slaagde dat armoedecijfer te doen dalen tot 11,5% in 2024. Het geheim? Er werd ingezet op inkomen. Uiteraard was het nog sterk onvoldoende, maar onder andere minister van Pensioenen en Armoedebestrijding, Karin Lalieux (PS), zorgde voor een verhoging van de minimumpensioenen en een geleidelijk optrekking van de laagste uitkeringen richting armoedegrens. Dit ging samen met een automatische indexering van de uitkeringen en de volledige toekenning van de welvaartsenveloppe. Arizona draait dit beleid nu genadeloos terug. Experts, zoals Wim Van Lancker, voorspellen dat de armoede straks opnieuw zal stijgen. Nu De Wever I de werkloosheid in de tijd beperkt en OCMW’s overspoeld zullen worden met mensen die een leefloon moeten aanvragen, lijkt het evident dat publicaties over armoede het belang van inkomen in de verf zetten en zulke maatregelen met klem veroordelen.
Arm in rijk Vlaanderen doet dat te weinig. Hoewel het niet de scope van de auteur is, voelt dat soms als een gemiste kans. Gelukkig heeft dit boek tal van andere kwaliteiten. Ginée toont zich in haar schrijven als de maatschappelijk werkster die iedereen – OCMW-gerechtigden maar ook de rest van de samenleving – zich wensen mag. Ze luistert, geeft ruimte en erkent de waardigheid van wie doorgaans over het hoofd wordt gezien. Dit is geen boek dat machtsstructuren belicht, maar eentje dat vertrekt vanuit mensen. Daardoor kan het de deur op een kier zetten voor meer begrip bij wie weinig van de problematiek afweet.
Geert Schuermans
Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 5 (mei), pagina 77 tot 79
Abonneer je op Samenleving & Politiek

Het magazine verschijnt 10 keer per jaar; niet in juli en augustus.
Proefnummer? Factuur? Contacteer ons via
info@sampol.be
of op 09 267 35 31.
Het abonnementsgeld gaat jaarlijks automatisch van je rekening. Het abonnement kan je op elk moment opzeggen. Lees de
Algemene voorwaarden.
Je betaalt liever via overschrijving?
Abonneren kan ook uit het buitenland.
*Ontdek onze SamPol draagtas.