Lithium-ionbatterijen zijn één van de meest cruciale schone technologieën in het kader van de wereldwijde decarbonisatie: ze zijn het meest waardevolle onderdeel van elektrische voertuigen, die nodig zijn om de meeste transportemissies te decarboniseren, en ze zijn van cruciaal belang voor de steeds grotere hoeveelheden variabele hernieuwbare energiebronnen om groene energie te blijven leveren.

Daarom zijn batterijen en aanverwante componenten zoals kathodes, de verwerkte mineralen die erin worden gebruikt en zelfs recycling aan het einde van de levensduur steeds belangrijker geworden voor onze economie, waarbij bedrijven investeringen aankondigen en fabrieken bouwen in heel Europa.

CONCURRENTIE UIT CHINA EN DE VS

Maar het veiligstellen van de batterijproductie en de bijbehorende waardeketen zal niet eenvoudig zijn en ook niet een kwestie van een paar slimme ingenieurs die de technologie kraken (waarvan we er veel hebben). Door China's decennialange inspanningen om het centrum voor de productie van groene technologie te worden en de miljarden aan groene investeringen die de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) in de sector pompt, raakt Europa steeds verder achterop.

De strategie “Made in China 2025” gaf prioriteit aan de opbouw van lokale industrieën voor elektrische voertuigen (EV) en batterijen, naast het subsidiëren van de sectoren voor mineralen en batterijcomponenten. Het resultaat is het meest concurrerende en verticaal geïntegreerde EV-ecosysteem ter wereld. Chinese lithium-ionbatterijen vertegenwoordigen 80% van het wereldwijde aanbod en zijn ongeveer een derde goedkoper dan in de EU.

Chinese lithium-ionbatterijen vertegenwoordigen 80% van het wereldwijde aanbod en zijn ongeveer een derde goedkoper dan in de EU.

De Amerikaanse IRA van 2022 bepaalde dat alleen elektrische auto's met onderdelen en mineralen die lokaal of uit bevriende landen afkomstig zijn, in aanmerking komen voor belastingvoordelen. Dit gaat gepaard met royale productiefinanciering om deze in de VS te produceren. Als gevolg hiervan zal de VS dit jaar naar verwachting de EU inhalen als 's werelds op één na grootste batterijproducent.

Daarentegen blijkt uit de laatste analyse van T&E dat – ondanks een gezonde projectpijplijn in Europa die tegen 2030 in twee derde van de binnenlandse vraag naar batterijcellen kan voorzien – bijna 70% van die investeringen het risico loopt te worden uitgesteld of niet doorgang te vinden. De situatie is nog slechter in de toeleveringsketen. Zelfs als alle projecten voor kathode-actief materiaal (het meest waardevolle onderdeel van de batterij dat nikkel, kobalt, mangaan en lithium bevat, afhankelijk van de chemische samenstelling) online gaan, kan slechts een derde van de lokale vraag worden gedekt, wat ver onder de eigen doelstelling van 40% van de EU in haar Net Zero Industry Act ligt. En hoewel tussen de 10 en 20% van de vraag naar mineralen voor lithium, nikkel en kobalt kan worden gedekt door recycling in Europa, worden de meeste recyclingfabrieken geconfronteerd met dezelfde uitdagingen als de rest van de batterijtoeleveringsketen.

Gezien dit alles hangt het succes van Europa af van de dringende invoering van een alomvattend industriebeleid. Een aantal recente EU-strategieën (of “actieplannen”) heeft dit terecht erkend en beloofde de juiste mix van financiering, lokale voorkeur en maatregelen voor buitenlandse investeringen. Maar de uitvoering daarvan verloopt tergend traag.

Wat zijn die beleidsmaatregelen?

DE GRENZEN VAN DE DUURZAAMHEIDSAANPAK VAN DE EU

De EU heeft zich lange tijd gericht op duurzaamheidseisen. De stelling was dat het vereisen van koolstofarme productie, ambitieuze recyclingquota en traceerbaarheid in de hele toeleveringsketen van mineralen de lokale productie zou ondersteunen.

De nieuwe EU-verordening inzake duurzame batterijen heeft bijvoorbeeld strenge regels inzake koolstofuitstoot en circulariteit vastgesteld, in de hoop dat lokale (d.w.z. schonere) bedrijven hierdoor worden beloond. Maar hoewel dit in theorie kan werken en strengere duurzaamheidsregels hoe dan ook noodzakelijk zijn, is de praktische uitvoering tot nu toe minder succesvol geweest.

De nieuwe EU-verordening inzake duurzame batterijen heeft strenge regels vastgesteld, maar de praktische uitvoering is tot nu toe minder succesvol geweest.

Het effectief vaststellen van regels in een EU-blok van 27 landen is lastig gebleken. Neem bijvoorbeeld de CO2-voetafdruk. Hoewel het gemiddelde elektriciteitsnet van de EU minstens een vijfde schoner is dan dat van China, zijn er grote verschillen tussen EU-landen, zoals Zweden en Polen. Bovendien kunnen bedrijven die actief zijn in elektriciteitsnetten die veel fossiele brandstoffen gebruiken, dankzij een complex systeem van ‘garanties van oorsprong’ (of groene stroomcertificaten) hernieuwbare certificaten kopen en lagere emissies claimen.

Dit alles heeft geleid tot een golf van lobbyactiviteiten door verschillende landen en bedrijven, waardoor het onmogelijk is geworden om overeenstemming te bereiken over een sterke definitie van de koolstofvoetafdruk die EU-bedrijven als geheel ten goede komt. In plaats van deze interne complexiteit is de enige manier waarop de regels voor de koolstofvoetafdruk als een effectief industriebeleid kunnen dienen, door het gemiddelde elektriciteitsnet van de EU – ons belangrijkste bezit – als geheel te nemen en te vergelijken met de uitstoot van het elektriciteitsnet van andere landen.

DRIE MAATREGELEN VOOR EEN INDUSTRIEEL BELEID DAT WERKT

Een. De EU moet effectieve (en kostenefficiënte) financieringsregelingen invoeren om de businesscase van lokale batterijproductie te verbeteren. Tot nu toe waren verschillende Europese fondsen en nationale subsidies gericht op onderzoek en innovatie (belangrijk, maar niet voldoende om technologieën op te schalen) of op kapitaalsteun voor de bouw van fabrieken.

De EU moet effectieve en kostenefficiënte financieringsregelingen invoeren om de businesscase van lokale batterijproductie te verbeteren.

Ondanks talrijke beloften in strategieën op hoog niveau ontbreekt het de EU aan een financieringskader om de productieopschaling of schaalvergroting van de productie van batterijen te ondersteunen – een gebied waar we het meest mee worstelen. Dit kan worden gerealiseerd door middel van opbrengstgebaseerde aanvullende betalingen voor elke kWh geproduceerde batterijen, zoals in de VS gebeurt met de Amerikaanse IRA-productiekredieten. Dit is de meest efficiënte manier om schaalvergroting te realiseren, omdat het succes (je wordt betaald wanneer je produceert) en daadwerkelijke productie (niet fabrieksruimte) beloont. Het belangrijkste is dat het voorspelbaar en bankabel is, waardoor het de beste manier is om particuliere investeringen aan te trekken.

Twee. De EU moet dringend een aantal “Made in EU”- of lokale inhoudseisen invoeren om lokale fabrikanten en toeleveranciers te belonen. Elke grote markt, van Brazilië tot Zuid-Afrika en India, heeft een aantal lokale preferentieregels om lokale banen en groei te waarborgen, naast de groene transitie.

De EU moet dringend een aantal “Made in EU”- of lokale inhoudseisen invoeren om lokale fabrikanten en toeleveranciers te belonen.

Dergelijke EU-inhoudsregels moeten eenvoudig zijn en gekoppeld zijn aan overheidsfinanciering. Hoewel regels voor overheidsopdrachten voor de hand liggen, zullen ze in het geval van batterijen niet veel uithalen. Daarom moet de EU bovendien EU-inhoudsvereisten koppelen aan de miljarden aan EU- en nationale subsidies die de Commissie en de regeringen elk jaar uitkeren.

Om bijvoorbeeld in aanmerking te komen voor staatssteun, EU-fondsen of EIB-leningen, moeten batterijcellen en een groeiend deel van hun componenten (zoals kathodes) en materialen (zoals lithiumhydroxide) lokaal worden ingekocht.

Drie. De EU heeft een beter kader nodig om sneller te kunnen leren van buitenlandse bedrijven die al batterijfabrieken bouwen of exploiteren op het continent. Momenteel is meer dan 80% van de operationele batterijgigafabrieken in handen van Zuid-Koreaanse spelers, terwijl T&E schat dat tegen 2030 meer dan een derde van de capaciteit afkomstig zal zijn van Chinese bedrijven.

De EU heeft een beter kader nodig om sneller te kunnen leren van buitenlandse bedrijven die al batterijfabrieken bouwen of exploiteren op het continent.

Er zijn nieuwe regels voor directe buitenlandse investeringen nodig om duidelijk te maken dat batterijfabrieken in buitenlandse handen moeten voldoen aan lokale waardevereisten om in de EU te mogen opereren of om mogelijke tarieven te vermijden. Toegang tot onze markt is onze grootste troef. Dit moet een bindende maatregel zijn waaraan alle EU-lidstaten zich moeten houden, in plaats van vrijwillige richtlijnen die landen als Hongarije kunnen negeren. De maatregel moet ook verder kijken dan alleen intellectueel eigendom en opleidingsvaardigheden, en voorwaarden bevatten met betrekking tot het delen van productie-expertise en het gebruik van lokale leveranciers van materialen.

2025 is echt een cruciaal jaar voor de ambities van Europa op het gebied van de batterij-industrie. We kunnen niet nog meer jaren besteden aan het bespreken van goede voornemens of het opstellen van niet-bindende actieplannen. De drie bovengenoemde maatregelen moeten snel worden doorgevoerd om de Europese batterij-industrie van de grond te krijgen.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2025: Make Europe Great Again van Samenleving & Politiek.

• mega2025
• EU
• batterij