Ik groeide op in de jaren 1980 naast een piano, een platenspeler en een cassettedeck. Het eerste album dat ik als puber kocht, was 'Nirvana Unplugged' (1994), niet op vinyl, maar op CD. De andere muziek die ik via MTV en De Afrekening op Studio Brussel leerde kennen, wisselde ik uit via minidiscs. Toen ik in 2003 mijn eerste album 'See You Naked' uitbracht, werd Napster voor de rechter gedaagd en iets later pronkten mijn vrienden met hun eerste iPod en een lading mp3's. Nu spelen en delen we playlists via bluetooth en streamingplatformen als Spotify en Deezer. Deze maand kregen we te horen dat ketens als Carrefour en Brico echte muziek inwisselen voor goedkopere AI-muziek.

Muziekliefhebbers surfen van de ene hype naar de anderen, en ook artiesten en producers zijn niet vies van technologie. Integendeel. De makers zijn zelf een stelletje uitvinders. Nog maar net had men het 'knippen en plakken' met een 4-track recorder onder de knie, toen het MIDI-protocol zijn intrede deed en een Moog-synth naast de gigantische mengtafels in akoestisch geavanceerde muziekstudio's werd binnengerold. Slechts enkele decennia later volstaan een computer, wat apps en plug-ins om vanuit een zolderkamertje het internet de wereld te veroveren.

Sinds kort schrijft, mixt en masteret een AI-machine jou een persoonlijk liedje.

Maar ook dat is alweer passé. Sinds kort schrijft, mixt en masteret een AI-machine jou een persoonlijk liedje. Je hoeft alleen een paar zinnen, een thema en een stijl te formuleren. De prompt die je kan ingeven, luidt in deze als volgt: "Never a dull moment in music business - schizophrenic ballad - 182bpm - Bb diminished."

Wie wordt er beter van AI? Grote techgiganten en nieuwe spelers als Suno en Unio roken een kans om zich als een pletwals op de muziekmarkt te storten. Met grote trom verkopen ze hun applicaties met slogans als 'copyright free music'. Of zoals het in den Aldi zou worden aangekondigd. 'App'je kopen? Muziekje gratis.' Met grote financiële impact voor de creërende muzikant en de sector.

Een studie van de International Confederation of Societies of Authors and Composers leert ons dat de brede creatieve sector tegen 2028 maar liefst 24% van zijn inkomen zou mislopen door de concurrentie met AI. In eigen land spreekt Sabam van een verlies van 22 miljoen euro aan auteursrechten als winkels, cafés en sportclubs geen 'echte muziek' meer zouden spelen. En ook op streamingplatformen infiltreert AI-muziek de playlisten. Deezer liet in september optekenen dat de muziekbibliotheek op hun platform al voor 28% uit AI-gegenereerde muziek bestaat.

De muziekbibliotheek van Deezer bestaat al voor 28% uit AI-gegenereerde muziek.

De Muziekgilde, belangenbehartiger van de muzikanten, stelt terecht dat de impact meer dan een financieel probleem is. Naast de devaluatie van muziek door het als een 'gratis product' te verkopen, verliezen artiesten ook zichtbaarheid en invloed in het muzikale ecosysteem. Journalisten en programmatoren screenen de online activiteiten van bands en artiesten. Wie online meer streams of volgers heeft, heeft meer fans en dus meer kans op optredens en recensies, wat mogelijks een doorbraak kan betekenen.

Terug naar de kern van het probleem. AI-modellen worden getraind met enorme hoeveelheden data, waaronder vaak ook auteursrechtelijk beschermde muziek. Er is momenteel geen enkele transparantie over welke composities gebruikt wordt om de robots te trainen. Artiesten en rechthebbenden kunnen niet of moeilijk achterhalen of hun specifieke werken zijn gebruikt, laat staan dat men toestemming kan geven. Er zijn geen lijsten met bronvermelding, geen contracten en dus ook geen inkomsten.

"Toestemming, respect en beloning" moeten centraal staan in de ontwikkeling van muziek-AI-platforms en -tools.

Internationale organisaties en beheersvennootschappen die muzikanten vertegenwoordigen, hebben daarom opgeroepen om "toestemming, respect en beloning" centraal te stellen in de ontwikkeling van muziek-AI-platforms en -tools. De verklaring luidt: "We erkennen allemaal dat AI kansen biedt voor de muziekindustrie, maar de rechten van muziekmakers moeten worden gerespecteerd door technologiebedrijven bij het trainen van muziek-AI-modellen en de ontwikkeling van AI-gestuurde producten en diensten. Dat begint met AI-bedrijven die het auteursrecht respecteren en wetgevers die ervoor zorgen dat er geen nieuwe auteursrechtuitzonderingen worden ingevoerd om deze verplichtingen te verminderen".

Regels en wetten maken in een digitale wereld blijft een uitdaging, maar intussen worden er juridische stappen ondernomen. Zo is het wachten op de uitspraak van een rechter in Duitsland waar auteursrechtenorganisatie GEMA een sterke positie lijkt te hebben in haar rechtszaak tegen OpenAI wegens vermeende inbreuk op songteksten. En ook Universal Music Group (UMG) heeft rechtszaken aangespannen tegen Suno en Udio. Benieuwd wat daar uit de bus komt.

Hopelijk kunnen deze rechtszaken Europa en andere overheden inspireren om extra wetgeving in te voeren. Vanaf 2 augustus 2025 zou de Europese AI-Act vereisen dat het gebruik van AI bij nieuwe creaties gelabeld wordt om transparantie te bevorderen. Het is een stap in de goede richting. Meer van dat.

Intussen zullen muzikanten zich blijven vastklampen aan een liedje dat ik al meer dan 40 jaar ken. Een prompt met ingrediënten als hoop en dank voor het trouwe publiek. Een song met een duidelijke boodschap om naar lokale artiesten te blijven luisteren, het muziek maken als een ambacht te respecteren en gulzig te blijven grijpen naar de pure live ervaring, in muziekcafés, in grote zalen én op festivals.

Kan de sector op jullie rekenen?

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 9 (november), pagina 48 tot 49

• AI
• muziek