Op 3 mei 2018 gingen in het Verenigd Koninkrijk lokale verkiezingen door. Een belangrijke vraag was of de Britse sociaaldemocraten er hun - onverwacht goede - uitslag van een jaar geleden zouden kunnen herhalen. Wat bleek? Labour voldeed niet aan de hooggespannen verwachtingen, maar gebaseerd op nationale projecties zou de partij met deze uitslag mogelijk wel de grootste partij van Albion kunnen worden.

Eerst gaan we een jaar terug in de tijd. Menig politiek liefhebber zal op 8 juni 2017, om klokslag 23u (onze tijd), half slaperig hebben afgestemd op de BBC, het moment waarop Britse zenders hun exitpolls voor de verkiezingen publiceren. Met de verwachting dat de zender er op dat moment een grote nederlaag voor Labour zou hebben aangekondigd in de parlementsverkiezingen van dat jaar. Dat zou ook in het verlengde van lokale verkiezingen (die een maand eerder waren doorgegaan) hebben gelegen, waar Labour wél een slechte uitslag had neergezet, met een verlies van 382 zetels en 7 councils. Labour deed het beter dan verwacht. Slechts enkele peilingen hadden de uitslag echter juist voorzien, namelijk die van een hung parliament. Dat is de Britse term voor een parlement waarbij één partij niet alleen een meerderheid haalt.

Laat ons wel wezen: de conservatieven bleven in juni 2017 de grootste partij. Maar de uitslag van de verkiezingen sloeg toch iedereen met verstomming. Commentatoren zagen Labour als kansloos. Theresa May had vervroegde verkiezingen precies uitgeschreven met de verwachting haar meerderheid te vergroten, maar Labour zette haar toen een serieuze pad in de korf.

Terug naar 2018. Hoe moeten we nu de uitslag van de verkiezingen van 3 mei laatstleden interpreteren? Voor De Standaard biedt deze uitslag alvast Theresa May 'moed'. VRT-correspondent Lia Van Beckhoven sprak in De Ochtend op Radio 1 over een Theresa May die 'opgelucht kan ademhalen', en ze zag 'geen reden om aan te nemen dat de uitslagen van de verkiezingen de positie van premier May ondermijnen'. Ze gaf ook mee dat er sprake van is dat Jeremy Corbyn 'gepiekt' heeft. Dat laatste is niet onschuldig, want het is het klakkeloos overnemen van de spin van Tory-commentatoren die vlak na de uitslag werd gelanceerd. Het loont dus meer dan de moeite om in deze zélf naar de uitslag te gaan kijken.

Een eerste belangrijke bemerking: de lokale verkiezingen gaan in het Verenigd Koninkrijk niet overal op hetzelfde ogenblik door, maar enkel in een bepaald aantal gemeentes (councils) en dan nog enkel voor een aantal specifieke zetels. Ten tweede: de verkiezingen gingen enkel door in Engeland (en niet in bijvoorbeeld Schotland). Enige voorzichtigheid bij het 'nationaal' interpreteren van deze cijfers is dus geboden.

Wat is nu de uitslag van deze verkiezingen? Dat Labour, wat het aantal councils betreft, stabiel blijft: ze winnen er 1, maar verliezen er ook 1 ten opzichte van de Tories. Daartegenover staat echter een conservatieve partij die… de controle over 4 councils verliest, waarvan 3 aan de liberaal-democraten. In aantal zetels tekent zich een gelijkaardig beeld af, met een winst van 79 zetels voor de sociaaldemocraten, waar een verlies van 35 zetels voor de conservatieven tegenover staat. Het is, met andere woorden, een uitslag die eerder wijst op een zwakke score van de conservatieven.

Bovendien zijn er op basis van deze verkiezingsuitslag ook simulaties aangemaakt, alsof het nationale verkiezingen zou hebben betroffen. Ter herinnering: een meerderheid in het Britse Lagerhuis telt 326 zetels. Volgens Sky News zou Labour met deze uitslag 270 zetels hebben binnen gehaald, en de conservatieven 296. BBC ziet de socialisten zelfs nipt groter worden dan de conservatieven, met een projectie van 283 tegenover 280 zetels. Ook al haalt Labour hiermee geen meerderheid, beide projecties tonen wel een verbetering tegenover de uitslag van vorig jaar, met +7 (Sky News) en +21 zetels (BBC). Voor de Tories zou het gaan om een respectievelijke achteruitgang van -21 en -37 zetels. Opnieuw: dit lijkt eerder op een nederlaag voor de Tories en bevestigt het potentieel van de Labour-oppositie als een government-in-waiting.

Het lag ook nooit in de lijn van de verwachtingen dat Labour plots de conservatieven zou afdrogen. Britse opiniepeilingen tonen al maanden aan een stuk een nek-aan-nekrace aan tussen de beide partijen. Deze uitslag is daar eigenlijk een correcte weergave van, want beide partijen haalden in een nationale projectie 35% van het aantal stemmen. Waar Labour een uitzonderlijke goede uitslag neerzette in London, ontgoochelde ze in de Leave-gebieden. Maar wat wél zeker is, is dat een uitgesproken linkse sociaaldemocratie met een ideologisch rechtlijnige leider, die onder vuur ligt van zowat elke commentator en Brits persmedium, een opmerkelijk goed electoraal parcours blijft rijden.

Overigens is de echt interessante analyse van deze verkiezingen niet zozeer de uitslag van Labour versus de Conservatives, maar de herverkaveling van de kiesuitslag volgens de Brexit-houding. Het in de gaten houden van de Brexit-discussie binnen de Britse politiek, maar ook binnen de Britse partijen zélf, zal de komende jaren vermoedelijk de sleutel blijven voor een goed begrip van de politiek aan de overzijde van het Kanaal.

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 5 (mei), pagina 64 tot 65

• verkiezingen
• Tories
• Labour