Een gezonde begroting kan alleen als de grote vermogens hun deel doen. De belastingmix in België is ongelooflijk scheef doordat vooral arbeid voor de inkomsten moet zorgen. Vermogens buiten schot laten, is een privilege voor de top dat niet te houden is. Dit inkomstenprobleem voor de overheid negeren en in plaats daarvan enkel naar uitgaven kijken is onverantwoord, niet duurzaam en niet van deze tijd. Bovendien, het is al vaker geprobeerd. Het is een mislukt recept dat voor meer ongelijkheid zorgt en daarmee een gevaarlijke voedingsbodem creëert voor sociaal ongenoegen en populisme. Alsof we daar nog niet genoeg van hadden.

De klassieke besparingslogica klopt mathematisch niet.

Iedereen is het er over eens dat de begroting gezond moet worden. Alleen: de klassieke besparingslogica klopt mathematisch niet. De overheid heeft een inkomstentekort omdat de samenleving met de nieuwe uitdagingen van deze tijd kampt: vergijzing, defensie, klimaat. Mensen verwachten daarvoor een overheid die oplossingen biedt, dus moet je middelen vinden. Hervormingen in de sociale zekerheid en arbeidsmarkt zijn noodzakelijk, maar alleen daarmee kom je er niet. Wie kijkt naar de groepen die vooral langdurig ziek zijn - ouderen, vrouwen, mensen met een burn-out - ziet dat vooruitgang daar niet in een vingerknip wordt geboekt (en het voor de grote meerderheid alles behalve om 'profiteurs' gaat). En wie beseft dat ook Vlaanderen, waar het laaghangend fruit aan maatregelen allang geplukt is, nog altijd niet aan een werkzaamheidsgraad van 80% raakt, weet dat makkelijke oplossingen niet bestaan. Hoed je voor populisten die enkel naar de andere landsdelen wijzen: van hen hoef je geen oplossingen te verwachten.

SCHEEFGEGROEIDE INKOMSTEN

Omdat enkel hervormingen niet voldoende zijn en de resultaten pas op termijn zichtbaar worden, wordt besparingsretoriek van stal gehaald. Bij gebrek aan visie, herhalen rechtse politici sinds mensenheugenis het mantra there's no alternative. Er zal koste wat kost bespaard moeten worden. Er wordt niet vastgesteld dat het noodzakelijk is omwille van scheefgegroeide uitgaven. Het is simpelweg de enige optie die in overweging wordt genomen. Rechts vergeet altijd dat een budget twee kanten telt. Scheefgegroeide inkomsten komen nooit in aanmerking voor hervorming. Die vergeetachtigheid lijkt doelbewust om belangengroepen te beschermen, of vanuit rechtse ideologische dogma's, met weinig verdiensten voor de uitdagingen waar we nu voor staan, zoals groeiende ongelijkheid en populisme.

Rechts vergeet altijd dat een budget twee kanten telt. Scheefgegroeide inkomsten komen nooit in aanmerking voor hervorming.

Naar welke besparingen kijkt rechts dan? De federale bevoegdheden, zoals justitie en politie, houden zich nu al met moeite recht. Internationale solidariteit, altijd het eerste symbolische slachtoffer voor rechts - wisselgeld voor de begroting, immens tastbare resultaten op het veld - heeft al mogen dokken. Wat uiteindelijk altijd onuitputtelijk in aanmerking komt voor rechts zijn dan de sociale uitgaven. Vanuit een verkeerd geïnformeerd mensbeeld, zal daar altijd nog wel wat te rapen vallen. Voorstellen die N-VA en MR op tafel leggen bij de onderhandelingen en in hun partijprogramma's, verraden dat de begroting in evenwicht brengen voor hen hetzelfde is als fundamenteel in de sociale welvaartsstaat kappen. Dat zou een grote fout zijn. In plaats daarvan zou het land op orde krijgen juist als kans aangegrepen moeten worden om een scheefgegroeid systeem van overbelasting van arbeid ten opzichte van kapitaal eindelijk recht te trekken. De verdediging van ons samenlevingsmodel waar we verantwoordelijk zijn voor elkaars welzijn en gelijke kansen in welvaart: dat zou pas staatsmanschap zijn.

BELASTINGSPARADOX

Rechts schermt met de hoogste belastingdruk van Europa als reden om niets aan de inkomstenzijde te doen. Dat is maar een deel van het verhaal. De waarheid is dat in verhouding onze middenklasse het grootste deel van de belastingdruk draagt. België heeft een belastingsparadox waarbij we arbeid wurgen en kapitaal sparen. Het allermeeste vermogen is in de handen van slechts een kleine groep. De effectieve belastingvoet van die kleine groep, is aanzienlijk lager dan de modale werknemer. Dat komt doordat kapitaal op alle mogelijke voordelige belastingregimes kan rekenen. Dat is simpelweg niet te rechtvaardigen. Het is onhoudbaar dat modale werknemers op hun belastingbrief meer bijdragen aan de samenleving dan de top. Zeker juist wanneer de samenleving zulke grote financiële noden heeft. Een structureel begrotingsevenwicht is niet haalbaar zonder een hervorming van de inkomstenzijde.

Bij het openingscollege politicologie aan de UGent door premier, Bart De Wever, stond welvaart centraal. Het was een mooie glimp in het wereldbeeld van N-VA en MR. Welvaart wordt in het plaatje van rechts gemaakt door de mensen aan de top, de grote investeerders en industriëlen. Daarom is voor hen de belastingsparadox rechtvaardigbaar. De rest van de samenleving mag blij zijn dat we dankzij hun welvaartcreatie aan onderwijs, armenzorg en ouderenzorg kunnen doen. De Wever projecteerde dat in die woorden visueel als respectievelijk 'de basis' en 'de zuilen'. Enkel als de top het zich kan permitteren, zijn er aalmoezen voor het volk.

Enkel als de top het zich kan permitteren, zijn er voor De Wever aalmoezen voor het volk.

Terwijl de premier zou moeten weten dat juist solidariteit en herverdeling van kansen een structurele motor voor meer welvaart en economische groei zijn. Publieke uitgaven voor scholen en ziekenhuizen leiden tot slimmere en gezondere burgers met meer economische output en hogere productiviteit. Dat beweren niet alleen linkse economen als Piketty en Zucman, ook studies van het IMF, de Wereldbank, OESO stellen het al lang: landen met lagere ongelijkheid hebben langere groeiperioden en herverdeling zelf zorgt voor reële productieve groei en investeringen. De Scandinavische landen waar we zo naar opkijken, hadden decennia hoge kapitaalbelastingen met sterke economische groei. België blijft in Europa hopeloos achter als land dat kapitaal niet om een bijdrage durft vragen.

HERVERDELINGSMACHINE

Welvaartsgroei als doel op zich - zonder na te denken naar waar en wie de groei gaat - is zonder voorwerp. Groei moet altijd gaan om de meerderheid van de samenleving. Daarom zou in de verdiensten van de sociale welvaartsstaat snijden om de begroting in evenwicht te brengen een grote fout zijn. Snijden in de welvaartsstaat zou economische groei fnuiken en welvaartcreatie tegengaan. In plaats daarvan, moet de herverdelingsmachine weer op gang worden getrokken. Ook de top moet eindelijk hun eerlijk deel doen, zodat de sociale welvaartsstaat en economische groei hand in hand gaan.

Kijk naar Spanje: een verdubbeling van de economische groei (en dus minder staatsschuld), terwijl het land ook nog eens ongelijkheid verkleint en het klimaatprobleem aanpakt. Internationale media schreven over 'het Spaanse model'. Sánchez zelf spreekt over 'het sociaaldemocratische model'.

De crisis van democratie hangt direct samen met hoe belastingen worden geheven.

Politici op rechts onderschatten gigantisch welk onrechtvaardigheidsgevoel er onder grote groepen van de bevolking leeft, als men hoort over een zoveelste ronde besparingen die hen gaat raken. De crisis van democratie die op veel plekken ervaren wordt, hangt direct samen met hoe belastingen worden geheven. Mensen zijn niet bang om te praten over belastingen, mensen willen rechtvaardigheid. In plaats van het begrotingsprobleem aan rechts te laten, moet links het begrotingsprobleem claimen en het probleem van inkomsten benoemen. Dat betekent ongegeneerd opkomen voor noodzakelijke eerlijke bijdragen door iedereen. Alleen zo beschermen we de welvaartsstaat.

• column
• welvaartsstaat
• begroting
• De Wever I